Bizon artık çiftlik hayvanı değil, yaban hayatı

Wyoming’de Doğu Shoshone Kabilesi Neden Bizonları Yaban Hayatı Olarak Sınıflandırdı?

Bizon artık çiftlik hayvanı değil, yaban hayatı
ABD’nin Wyoming eyaletinde bulunan Wind River Rezervasyonu’nda tarihi bir karar alındı. Doğu Shoshone Kabilesi, bizonları artık sığır gibi evcil hayvanlar değil, geyik gibi yaban hayvanları olarak sınıflandıracak. Bu karar, hem ekolojik denge hem de kültürel kimlik açısından büyük bir dönüşümün parçası olarak görülüyor.

Jason Baldes’in yürüttüğü dönüşüm
Wind River Buffalo Girişimi’nin direktörü ve Doğu Shoshone kabile üyesi Jason Baldes, Colorado’dan getirilen 11 genç bizonu Wyoming’e taşırken bu kararın öncülerinden biri oldu. Baldes’in liderliğinde, bölgede şu an Doğu Shoshone kabilesine ait 118, Kuzey Arapaho kabilesine ait 97 bizon bulunuyor. Baldes bu kararı şöyle açıklıyor: “Bizonlar, ekonomik değil ekolojik bir varlık olarak görülmeli. Onlar bu manzaranın bir parçası, sadece bir ürün değil.”

Bizonların statüsü neden değiştiriliyor?
Doğu Shoshone halkı, bizonları sığır gibi değil; geyik, antilop gibi yaban hayvanları kategorisine alma kararı aldı. Bu karar yalnızca hayvanların yasal statüsünü değil, aynı zamanda onlarla kurulan ilişkiyi de yeniden şekillendiriyor. Kabilelerin bu hayvanları "çiftlik ürünü" olarak değil, kültürel ve ekolojik miras olarak görmesi bu yaklaşımın temelini oluşturuyor. Kuzey Arapaho kabilesinin de aynı yönde oy kullanması bekleniyor.

İklim değişikliği ve bizonların rolü
Her ne kadar bu kararın ardında doğrudan iklim krizi olmasa da, bizonların doğal ortamda dolaşmalarının ekosisteme katkısı büyük. Biyolojik çeşitliliği artırmaları, otlakları sürdürülebilir biçimde kullanmaları ve bazı sürülerin karbon depolamasına yardımcı olmaları, bizonları çevresel açıdan değerli kılıyor. Ayrıca inekler kadar metan salımı yapıp yapmadıkları da bilimsel olarak hâlâ tartışmalı.

Sayılar ne söylüyor?
1870’te ABD’de yaklaşık 8 milyon bufalo vardı. 20 yıl içinde bu sayı 500’ün altına düştü. Bugün Kuzey Amerika’da yaklaşık 20.000 vahşi ova bizonu bulunuyor. 2023 yılında ABD'de yalnızca 85.000 bizon et tüketimi için işlenmişken, bu sayı sığırda 36 milyon başa ulaşıyor. Bu fark, bizonun endüstriyel et üretiminde hâlâ marjinal bir rol oynadığını gösteriyor.

Yaban hayatı mı, çiftlik hayvanı mı?
Wyoming’de bizonlar hem yaban hayatı hem çiftlik hayvanı olarak sınıflandırılıyor. Bu durum karmaşık bir yönetim modeli doğuruyor. Örneğin Wyoming Av ve Balık Departmanı yılda yaklaşık 70 av etiketi verirken, farklı bölgelerde bizonlar için farklı kurallar geçerli. Öte yandan Montana’da Yellowstone Ulusal Parkı’ndaki bizonların büyüyen nüfusu nedeniyle tartışmalar yaşanıyor.

Bruselloz ve hastalık tartışmaları
Sığır üreticileri, bizon ve ineklerin bir arada bulunmasının hastalık riski doğurduğunu savunuyor. Özellikle bruselloz hastalığı konusunda endişeler dile getiriliyor. Ancak bugüne kadar bizonlardan ineklere doğrudan bulaşan bir vaka kayıtlara geçmedi.

Egemenlik, tarih ve avlanma hakları
Doğu Shoshone ve Kuzey Arapaho kabileleri, Wind River Rezervasyonu’nda yaban hayatı yönetimi ve avcılığı doğrudan kontrol ediyor. Bu karar, yalnızca bir türün sınıflandırılması değil; aynı zamanda kabile egemenliğiyle ilgili. Jason Baldes, gelecekte bizonların da geyik gibi avlanabilir bir yaban türü olmasını istiyor. Ancak bu vizyonun gerçekleşmesi için mülkiyet yapısında da değişiklikler gerekebilir.

Kültürel bir dönüşüm
Bizonların “çiftlik hayvanı” olarak görülmesi, yerli halkın kültürel hafızasında olumsuz bir yer tutuyor. Baldes, bu hayvanların Avrupalı yerleşimcilerden önceki gibi özgür dolaşabilmeleri gerektiğini savunuyor ve Wind River Bizon Girişimi’ne "çiftlik" denmesinden hoşnut olmadığını belirtiyor. Ona göre bizonlar, yeniden yaban hayatın asli üyeleri haline gelmeli.

Kısa Sorular ve Cevaplar

Doğu Shoshone kabilesi bizonları neden yaban hayatı olarak sınıflandırdı?
Bizonların doğayla bütünleşik şekilde yaşamasını ve kültürel olarak yeniden tanımlanmasını amaçladılar.

Bu kararın iklim değişikliğiyle ilgisi var mı?
Dolaylı olarak var. Bizonların çevresel katkıları, iklim değişikliğiyle mücadelede avantaj sağlayabilir.

ABD’de kaç bizon var?
Kuzey Amerika’da yaklaşık 20.000 vahşi bizon yaşıyor, ancak çoğu özel işletmelerde bulunuyor.

Bizonlar ineklerle aynı düzeyde metan gazı yayıyor mu?
Bilimsel olarak henüz net değil, ama bazı araştırmalar daha az yaydığını gösteriyor.

Bu karar neyi değiştiriyor?
Bizonların hukukî, kültürel ve çevresel statüsünü değiştirerek yaban hayatı koruma politikalarına yeni bir yön veriyor.

Meta Açıklama:
Doğu Shoshone Kabilesi, bizonları sığır gibi değil yaban hayatı olarak sınıflandırdı. Bu kararın arkasında kültürel miras, ekolojik denge ve iklim değişikliğiyle mücadele var.

#bizon #yabanhayatı #iklimdeğişikliği #doğuşoshone #yerlihalk #çevrekoruma #windriverrezervasyonu #hayvanyönetimi